Als je je eens een dag gestressed voelt, wil dat nog niet zeggen dat je echt last hebt van stress. Als je onder druk staat kan dat je zelfs vaak helpen: het lijkt wel alsof je alles veel efficienter uitvoert. Maar als je echt langdurig stress ervaart, dan gaat dat tegen je werken. Je lichaam herstelt niet meer, en je komt in de gevarenzone: allerlei klachten kunnen ontstaan en gaandeweg erger worden. Daarom is het van belang om chronische stress tijdig te herkennen en aan te pakken.

Heb ik teveel stress?

Teveel stress kan zich uiten in lichamelijke en/of psychische klachten.

“Na een aantal jaren gewerkt te hebben als intercedent op een enorm druk uitzendbureau merkte ik dat ik vaak extreem moe was, eerst alleen thuis maar in toenemende mate ook op het werk. Alle nieuwe acties werden enorme opbstakels en veroorzaakte slapeloze nachten en hoofdpijnen. Waar ik vroeger naast mijn normale werk die acties er even bij deed schoof ik nu voortdurend al het werk voor me uit, zat doelloos achter mijn computer te staren naar teksten zonder deze te lezen. Ondertussen draaiden mijn gedachten steeds vakler in cirkels: ik kan dit niet, binnenkort komen ze erachter dat ik niet bekwaam ben, ik wordt ontslagen, ik ben een schande voor mijn omgeving, ik kan dit niet..”

Vaak gehoorde lichamelijke klachten:

hoofdpijn;
extreme vermoeidheid;
ademhalingsproblemen;
hoge bloeddruk;
hartkloppingen;
buikpijn;
spierpijn;
duizeligheid;
slecht zien;
trillend ooglid;
overmatig zweten op rare momenten;
blozen;
oorsuizen.

(bekijk hier het stress-symptomen overzicht)

Ook hele gekke klachten kunnen ontstaan door stress. Klachten die je normaal totaal niet aan stress zou wijten. Bijvoorbeeld tintelende vingers, rare smaken proeven, of moeten kokhalzen bij het samenzijn met andere mensen:

“Na een tijdje werden de klachten zo hevig dat ik bij de gedachte aan werken, of liever, bij de gedachte aan mensen ontmoeten ik moest kokhalzen. Een tijdlang kon ik dat beheersen door als een bezetene kauwgom te gaan kauwen of iets te eten of te drinken waardoor ik kon slikken. Toen dat ook niet langer hielp heb ik me moeten ziekmelden. Ik heb een enorm lange tijd nodig gehad om hiervan te herstellen. Nog jaren later kon ik ineens paniek voelen als ik in het theater zat zonder iets te kwauwen en ik angstig werd bij de gedachte dat ik zou gaan kokhalzen – wat in de regel genoeg was om het symptoom daadwerkelijk op te roepen.”

Welke psychische klachten kan ik krijgen van stress?

Symptomen van stress kunnen ook voorkomen in de vorm van psychische klachten. Deze zijn vaak lastiger te herkennen, maar zeker zo belangrijk als de lichamelijke klachten. Een paar voorbeelden van psychische klachten zijn:

Onbeheersbare angsten hebben, in een mate die je hele denken en doen kunnen beheersen;
Moeite om helder te kunnen nadenken;
Prikkelbaarheid, snel in woede uitbarsten, geirriteerdheid;
Onrustig en nerveus zijn, dreiging voelen;
Gedragsveranderingen, zoals veel meer gaan eten of drinken (alcohol);
Snelle gemoedswisselingen: van blij naar boos naar verdrietig;
Depressiviteit;
Voortdurende gespannenheid.

Vanzelfsprekend adviseren wij als eerste stap het inschakelen van je huisarts. Bij stress klachten is het belangrijk om eventuele lichamelijke oorzaken uit te sluiten.

Wat gebeurd er in je lichaam bij stress?

Het brein is onvoorstelbaar machtig en bestuurt ons denken en doen. Van hartslag tot immuumsysteem reacties, of je nou wil of niet, je brein regelt al het reilen en zeilen in je lichaam. Dat is door jezelf niet altijd onder controle te houden, denk maar aan de vlinders in je buik bij verliefdheid, of hartkloppingen als je op de tandarts zit te wachten.

Ook in geval van stress reageert je brein. Stel bijvoorbeeld dat er een levensgevaarlijk roofdier op je afkomt. Als reactie op die gevaarlijke stress-situatie maakt je lichaam adrenaline, en daarna het stress-hormoon cortisol aan. Hierdoor gaat onder andere je hartslag omhoog, waardoor je bloed en zuurstof sneller je lichaam rondpompt. Hierdoor kan je sneller reageren en meer en langer zware inspanning leveren. Ook nemen je spieren meer suiker op waardoor ze meer energie kunnen leveren. Je hele lichaam komt in een zeer alerte, actieve staat van paraatheid. En dat herstelt weer zodra het gevaar is geweken.

Maar wat als de stress aanblijft?

Als het cortisol niveau niet daalt blijft je lichaam in alerte staat. Dat betekent dan dat veel noodzakelijke processen om gezond te blijven onderdrukt worden, zoals bijvoorbeeld:

het onderhoud en de aanmaak van spieren. In een stress situatie zijn je spieren langdurig gespannen. Uiteindelijk neemt hierdoor je spieromvang af;
slapen: je lichaam blijft alert, en zorgt ervoor dat je wakker blijft. Slapeloosheid is het gevolg, waardoor je slechter gaat functioneren: denk aan slecht kunnen concentreren, slecht kunnen leren, trager reageren etc. Het verhoogt ook de kans op ernstigere klachten, zoals hartfalen, hoge bloeddruk, diabetes en meer;
spijsvertering: de vetverbranding verloopt trager, je lichaam gebruikt vooral de suikers in je spieren als bron van energie. Vaak ga je daardoor ongezonder eten en wordt je zwaarder;
ook je darmwerking wordt minder, waardoor je meer last kan hebben van obstipatie en winderigheid.
je immuumsysteem neemt af,

Vaak zorgen al deze effecten weer voor een vicieuze cirkel die kan leiden tot een overspannenheid of burnout.

“Mijn overspannenheid ging maar niet weg. Ik bleef het gevoel houden dat ik faalde, voelde me verplicht om zo snel mogelijk weer aan het werk te gaan. Ik schaamde me, wilde me groot houden voor mijn naaste familie. Ik probeerde allerlei therapieen maar niets hielp. Er veranderde pas iets toen mijn huisarts mij vertelde dat ik er op moest rekenen dat ik misschien wel meerdere jaren niet meer zou kunnen werken. Vanaf dat moment begon de stress van het ‘moeten’ te verminderen, voelde ik geen druk meer van het werk – omdat dat er gewoonweg niet meer was. Binnen een maand verdween het kokhalzen bij het ontmoeten van andere mensen en was ik weer up and running.”